John Endres
Voormalige en huidige lede van die Instituut vir Rasseverhoudinge (IRV) en ‘n rits ander “besorgde burgers” het in ‘n ope brief hul kommer uitgespreek oor die rigting wat die IRV ingeslaan het en sy huidige rol in Suid-Afrika. Hulle voel onder meer dat die IRV se huidige benadering die nalatenskap van sy stigters verraai en ‘n ondiens aan die mense van Suid-Afrika bewys. Lees die volledige ope brief hier.
John Endres, aangewese hoof van die IRV, skryf in reaksie op die ope brief:
Die kritiek wat vandag teen die IRV gerig word, is nie anders as wat hy ontvang het vir die onderskrywing van ongewilde posisies in die 1980’s nie, waaroor jy kan lees in Jill Wentzel se uitstekende boek, The Liberal Slideaway, van 1995.
In dié tyd het ’n tweespalt in die liberale gemeenskap ontwikkel rondom die vraag of die Instituut, in sy weerstand teen apartheid, sy onafhanklikheid moes prysgee teenoor die ANC/UDF en sy linkervleuel-alliansievennote. Dit sou vereis dat hy die geweld wat die ANC ontketen het om sy swart politieke mededingers uit te skakel moes goedkeur – geweld wat begin het en toe verhewig het nadat dit reeds duidelik was dat apartheid op pad uit was.
Soos Wentzel aandui, is kritici wat menseregte ondersteun deur die gebruik van geweld te verdoem “uitgeskel vir hul kritiek teen swart mense”, baie soos hedendaagse kritici van die ANC daarvan beskuldig word dat hulle rassisties is.
Terwyl die 1980’s se skeptisisme omtrent die demokratiese geloofsbriewe van die ANC as voorkennis bewys is deur die staatskapingsera en die algemene toestand van korrupsie en ampsmisdrywe in die land, het hierdie skeptisisme baie liberale kwaad gemaak, waaronder verskeie IRV-lede en -werknemers wat die Instituut verlaat het.
Die ondertekenaars van die ‘besorgde burgers’-brief het baie van hierdie ontevrede voormalige ampsdraers en lede ingesluit, wat nie vir John Kane-Berman, voormalige hoof, sal vergewe dat hy die Instituut gered het van beslaglegging deur die ANC-alliansie nie, soos ook ander liberale organisasies van dié tyd. Hulle het bly hoop dat Kane-Berman se opvolgers – Frans Cronje en onlangs ook ek – oortuig sou kon word om die Instituut te lei na die linksgesinde hegemoniese kraal. Ongelukkig, vir hulle, sal hulle weer eens teleurgesteld wees.
Wanneer historiese ontwikkeling tersyde gelaat word, is dit die hede wat ons aandag verg. Vandag vier ons die feit dat Suid-Afrika ’n demokrasie is en dat Suid-Afrikaners vryer as ooit tevore is – vry om te assosieer met wie hulle wil, vry om te trou met wie hulle liefhet, vry om hul menings uit te spreek, vry om te beweeg net waar hulle wil. Die IRV het ’n belangrike rol gespeel om Suid-Afrika te help om hierdie oorwinning te behaal.
Maar ondanks dié welkome vordering, kan niemand ontken dat die land nie daarin geslaag het om genoeg vordering te maak om die meerderheid Suid-Afrikaners in staat te stel om hul materiële toestande te verbeter nie.
Vir Suid-Afrika se arm mense het maatskaplike mobiliteit, ná ’n dekade van relatief suksesvolle ekonomiese prestasie onder die Strategie vir Groei, Werkverskaffing en Herverdeling (GEAR) tot stilstand gekom terwyl die idees van die linkses ’n groot deel teruggewen het van die terrein wat hulle aan Mandela en Mbeki verloor het in die onmiddellike nadraai van Suid-Afrika se oorgang na demokrasie. Die toestand waarin Suid-Afrika vandag is – wat in ’n beduidende mate die resultaat is van dié verskuiwing na links – is ’n belediging vir menslike betaamlikheid wat diepe verleentheid behoort te veroorsaak aan die kant van die aktiviste wat dit help meebring het, in die lig van die potensiaal wat die land eens gehad het.
Dink daaraan dat, ná verdubbeling in die eerste dekade na 1994, die aantal werkgeleenthede in die land ’n laagtepunt bereik het namate regeringsbeleide verder na die linkerkant beweeg het. Ons werkloosheidskoers het volgens die uitgebreide definisie ’n rekord van 44,4% bereik, waarvan ’n kwart heeltemal opgehou het om werk te soek. Inkomste het ’n dekade lank gestagneer. Te veel Suid-Afrikaners is in laeloon-, laeproduktiwiteitswerke vasgevang met geen vooruitsig op bevordering nie. Tekens van armoede en lyding is oral sigbaar.
Belegging in vaste bates is op die helfte van die vlak waar dit behoort te wees. Slegs 40% van enige gegewe kohort van skoolkinders slaag matriek, en slegs 5% slaag met ’n wiskunde-slaagpunt van 50% of beter.
Suid-Afrika se Gini-indeks – ’n maatstaf van ongelykheid – is nou slegter as wat dit was met die aanbreek van demokrasie, meestal weens intra-swart ongelykheid aangeblaas deur SEB en stygende werkloosheid. In die tweede kwartaal van 2021 is meer as 60 Suid-Afrikaners per dag vermoor en die minister van polisie het op rekord gesê dat die polisie nie aan sy mandaat kan voldoen nie. Die Poskantoor lewer nie af nie, die Suid-Afrikaanse Lugdiens vlieg net met behulp van ruim reddingsaksies, die spoorweë loop letterlik uit sy spore uit omdat dit gesteel word – en op party plekke het die regering die vermoë verloor om rybewyse te prosesseer.
Die lys gaan aan, maar jy kry die idee. Suid-Afrika het duidelik ’n enorme hoeveelheid probleme wat opgelos moet word. Voordat dit egter kan gebeur, moet dit korrek gediagnoseer en die oorsake daarvan geïdentifiseer word.
Dit is waar perspektiewe uiteenloop. Teen die risiko van vereenvoudiging is die dominante perspektief – bevorder deur die regering en onderskryf deur die linkervleuel-intelligentsia – dat wit rassisme en korporatiewe weerspannigheid blameer moet word. Wat nodig is, is dus meer staatsingryping. Meer meesterplanne moet vir die verskillende ekonomiese sektore ontwikkel word; rassetransformasie moet meer aggressief nagestreef word; meer grond en ander bates moet onder staatsbeheer gebring word; die gesondheidstelsel moet in ’n staatsbeheerde monopolie omgeskakel word; die verhuringspraktyke van maatskappye moet ligter afgebaken word; die honderde ondernemings in staatsbesit moet uitgebrei word deur ’n staatsbank by ander staatsentiteite te voeg; arbeidsintensiewe maakwerkskemas moet deur die staat geskep word; swart industrialiste moet deur staatsverordening gevestig word; miljoene meer mense behoort staatswelsyn te ontvang; wetsgehoorsame burgers behoort ontwapen te word om misdaadsyfers te verminder; en die staat moet, deur een of ander onbekende meganisme, bekwaam, eerlik en ontwikkelingsgerig gemaak word.
Dit klink vergesog want dit is vergesog. Selfs die mees vererende voorstander van staatsbemoeiing as akoliet moet na dié lys kyk en minstens ’n sweem van onsekerheid ondervind. Om die staat midde-in die oplossings te plaas wanneer dit die oorsaak van soveel probleme is, is duidelik ’n fout. Dit is ook ’n model wat die einde van die pad bereik, soos duidelik blyk uit die feit dat die staat se geld opgeraak het en die ANC se geloofwaardigheid en idees opgeraak het.
Maar indien die opdringerige, grootstaat-, rasgebaseerde benadering misluk, waarmee moet dit dan vervang word? Die antwoord is om die klassiek liberale benadering te volg, “’n effektiewe manier om armoede en tirannie te oorwin deur ’n stelsel van beperkte regering, ’n markekonomie, privaat ondernemings, spraakvryheid, individuele vryheid, eiendomsreg, en die oppergesag van die reg”.
Dít is die beginsels onderliggend aan die sukses van alle vrye en voorspoedige samelewings. Dit is op grond van hierdie beginsels wat die IRV sy beleidsanalises en -voorstelle ontwikkel – wat nie vra vir die herroeping van die staat nie, maar vir ’n meer vaartbelynde en effektiewe administrasie.
Die IRV het oor die afgelope sewe jaar meer as 450 beleidsvoorleggings en beleidsverslae voortgebring, wat sake dek wisselend van eiendomsregte tot spraakvryheid en verkiesingsdemokrasie, van waterbeleid tot elektrisiteitsvoorsiening, verbruikersbesteding, demografiese tendense, onderwys- en gesondheidsbeleid, kommunikasie, misdaad, korrupsie, werkloosheid, bemagtiging, vroueregte, vuurwapenbeleid, gay-regte, ekonomiese hervorming, die minibustaxibedryf en vele ander. Ons dek baie terreine. Ons belasteraars kan gerus aandui met watter van ons voorleggings hulle verskil en op ons verskeie openbare platforms met ons in verbinding tree.
Ons nooi ook lede van die publiek wat hierdie beskuldigings teen ons gelees het uit om self daaroor te besluit. Ons nooi jou om elke dag die Daily Friend hier te kom lees en vir jouself te besluit. Ná ’n week of twee behoort jy genoeg te weet om te besluit of jy die beskuldigings wat deur hierdie klein groepie kwaadpraters geslinger word, kan glo.
Ellen Hellmann, skrywer van ’n kort geskiedenis van die IRV se eerste 50 jaar, het geskryf van tye toe “die Instituut ’n mate van steun na die regter- sowel as die linkerkant verloor het”. Dit bly vandag nog waar, omdat ons gereeld deur ons linksgesinde belasteraars beskuldig word dat ons te regsgesind is, en deur ons regse kritici dat ons te linksgesind is. Ons verkies om te glo dat ons die sinvolle middeweg volg, en steeds sal opstaan vir liberale ideale, die waarheid en geregtigheid om sodoende die Instituut se lang en trotse tradisie voort te sit.
John Endres is die aangewese hoof van die IRV
